ADHD (zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi) występuje u ludzi na całym świecie niezależnie od kultury, norm społecznych czy szerokości geograficznej w której żyjemy. Dotyka on około 5% dzieci, natomiast znacznie większa ich grupa wykazuje cechy zespołu nadpobudliwości psychoruchowej, czyli pewien sposób funkcjonowania charakterystyczny dla ADHD. Czasem jako rodzice możemy czuć się zagubieni, gdyż termin ADHD jest używany potocznie w sytuacji gdy dziecko jest niespokojne, nieuważne, nie przewiduje konsekwencji swoich działań, ma żywy temperament, zachowuje się agresywnie lub łamie normy i zasady. Jednak aby rozpoznać ADHD konieczne jest stwierdzenie określonych trzech osiowych (głównych) objawów:
- zaburzenie koncentracji uwagi,
- nadruchliwość,
- nadmierna impulsywność.
Ponadto nasilenie objawów musi być większe niż „normalny” obraz danej cechy u dzieci w tym samym wieku (np. ósmoklasista skupiający się na maksymalnie 15 minut odbiega od swoich rówieśników w obszarze możliwości skupienia uwagi). Występujące objawy muszą powodować pogorszenie funkcjonowania np. w związku z nadmierną impulsywnością dziecko ma kłopoty w relacjach rówieśniczych. Objawy występują od lat i pojawiają się przed 7 rokiem życia i nie są częścią innego zaburzenia. Postawienie diagnozy wymaga pogłębionego wywiadu z rodzicami, nauczycielami, obserwacji dziecka podczas kilkukrotnych spotkań tak więc procedura zajmuje nieco czasu i wymaga zaangażowania rodziców, nauczycieli jak i diagnosty ( lekarza psychiatry, psychologa). Dziecko nadpobudliwe nie ma czegoś za dużo np. energii lub emocji wręcz przeciwnie ma za mało zdolności do samokontroli i hamowania swojego zachowania, przez co reaguje szybko, bezmyślnie, nieadekwatnie do sytuacji, nie umiejąc powstrzymać swoich odruchów pakuje się w kłopoty. Warto pamiętać, że jeśli objawy nadpobudliwości występują tylko w pewnych okolicznościach prawdopodobnie nie jest to ADHD i warto szukać przyczyn, dlaczego u dziecka pojawiają się objawy właśnie w tych okolicznościach. Przez wiele lat uznawano, że przyczyna ADHD jest nieprawidłowa sytuacja domowa lub błędy wychowawcze rodziców. Dziś na podstawie wielu badań wiemy, że około 40% dzieci z ADHD ma rodziców z rozpoznaniem zespołu nadpobudliwości w dorosłym życiu, a u 71 % krewnych występowały lub występują podobne objawy. Jak zauważają badacze zaburzenie to nie przenosi się tylko w linii prostej z rodzica na dziecko. Czasem jeżeli rodzice są spokojni i dobrze funkcjonują społecznie w wywiadzie okazuje się, że dziadek był impulsywny, często zmieniał pracę a brat mamy czy taty przejawiał zachowania antyspołeczne. Ponadto u osób z ADHD odkryto zmiany w obrazowaniu mózgu w obszarze jego budowy i funkcjonowania. Odkrycie mechanizmów biologicznych pozwala zrozumieć przyczyny występowania zaburzania. Należy pamiętać jednak, że trudna sytuacja domowa, brak stałych norm i zasad, niestabilność emocjonalna rodziców oraz ich impulsywność mogą nasilać objawy zespołu nadpobudliwości oraz powodować gorsze funkcjonowanie dziecka w szkole lub przedszkolu. Rodzina ma kluczowe znaczenia w tym jak dziecko może radzić sobie z ADHD. Dziecko z zespołem nadpobudliwości znacząco wpływa na całą rodzinę oraz relacje pomiędzy poszczególnymi jej członkami np. poprzez wzrost sytuacji konfliktowych. Ważne aby rodzice wyposażeni byli w wiedze na temat biologicznych przyczyn trudności, a nade wszystko rozmawiali ze sobą i ustalali wspólną linię postępowania aby stworzyć bezpieczne warunki do rozwoju w oparciu o spójne, jasne normy i zasady. Rodzić nadpobudliwego dziecka jest nieustannie zaskakiwany np. bójką, zła oceną; wystawiany na próbę w obliczu trudnych sytuacji i konieczności reagowania na nie; stawiany w konflikcie między byciem dyplomatą a obrońcą swojego dziecka. Ważne aby był przekonany do tego co robi i miał siłę przeciwstawić się w obliczu społecznej oceny zachowania jego dziecka. Zwłaszcza, że trudności nasilają się kiedy dziecka rozpoczyna edukację przedszkolną i wczesnoszkolną. Ważne aby w tym czasie rodzic wiedział, które trudności wynikają z zaburzeń rozwojowych oraz wspierał dziecko w obliczu nowych wyzwań poznawczych i społecznych. Warto pamiętać, że istnieje wiele problemów zdrowotnych i rozwojowych, które powodują, że dzieci słabo się koncentrują, są nadmiernie emocjonalne, nie słuchają a więc ważne jest zróżnicowanie diagnozy. Niezależnie od tego czy nasza pociecha ma zdiagnozowane ADHD czy jesteśmy w trakcie diagnozy lub wykazuje cechy charakterystyczne dla tego zaburzenia, to my rodzice towarzyszymy naszym pociechom w codzienności, oraz jej blaskach i cieniach. W tej drodze jesteśmy narażeni na wiele stresujących sytuacji, konfrontujemy się z własną bezradnością, możemy czuć się zagubieni. Czasem może nam się wydawać ze tylko nas dotyka trud, czasem czujemy się zawstydzeni lub ocenieni przez rodzinę i innych rodziców. Dlatego ważne abyśmy szukali dla siebie wsparcia. Zdobywali wiedzę ale nade wszystko poszerzali swoje kompetencje rodzicielskie. Wsparcie innych rodziców i specjalistów zapobiega wypaleniu rodzicielskiemu, buduje sieć wsparcia która jest potrzebna nie tylko naszym dzieciom ale również nam rodzicom.
Jeśli jako rodzic potrzebujesz wsparcia dla siebie, dla swojej relacji z dzieckiem, jeśli potrzebujesz poszerzyć swoją wiedzę w tym zakresie, serdecznie zapraszamy Cię na warsztat dla rodziców dzieci z ADHD organizowany w Panewnickiej Pracowni Psychoterapii: https://fb.me/e/6FYRqQaCZ
Agnieszka Kujawa-Holiczko
źródło: ADHD – przewodnik dla rodziców i wychowawców, Artur Kołakowski